فراموشی مطالب درسی معمولاً نتیجهی مجموعهای از عوامل شناختی، روانی و محیطی است. مهمترین این عوامل عبارتاند از:
1. عدم سازماندهی اطلاعات
وقتی اطلاعات بهصورت طبقهبندیشده و ساختارمند یاد گرفته نشوند، مغز مسیرهای ارتباطی پایداری برای بازیابی آنها ایجاد نمیکند.
2. تداخل و انباشت اطلاعات
مطالعهی حجم زیادی از مطالب مشابه در زمان کوتاه باعث تداخل حافظه و کاهش توانایی یادآوری میشود.
3. خستگی، خوابآلودگی و کاهش هوشیاری
مغز در شرایط خستگی کارایی لازم برای رمزگذاری و تثبیت اطلاعات را ندارد.
4. مصرف برخی داروها، بهویژه داروهای مؤثر بر اعصاب و روان
برخی داروها بر تمرکز، توجه و حافظه تأثیر گذاشته و فرایند یادسپاری را مختل میکنند.
5. اضطراب، استرس، ترس و خشم
هیجانات منفی با فعالسازی سیستم استرس، مانع تمرکز و تثبیت اطلاعات در حافظهی بلندمدت میشوند.
6. منفینگری، یأس و افکار منفی
این حالات روانی انگیزهی یادگیری را کاهش داده و مانع عملکرد بهینهی مغز میشوند.
7. خواب ناکافی، کمبود آب، اکسیژن و قند
این موارد مستقیماً روی کارکردهای شناختی از جمله توجه، تمرکز و تثبیت حافظه اثر میگذارند.
زمانبندی پیشنهادی مرور دروس برای انتقال به حافظهی بلندمدت:
برای جلوگیری از فراموشی و تثبیت مطالب در حافظهی بلندمدت، رعایت برنامهی مرور فاصلهدار (Spaced Repetition) بسیار مؤثر است. برنامهی پیشنهادی:
مرور اول: ۱۰ دقیقه پس از مطالعه
مرور دوم: یک روز پس از مطالعه
مرور سوم: یک هفته پس از مطالعه
مرور چهارم: یک ماه پس از مطالعه
مرور پنجم: سه ماه پس از مطالعه
این الگوی مرور باعث تقویت مسیرهای عصبی و جلوگیری از افت منحنی یادگیری میشود.